Nevladine organizacije iz Srbije uputile su apel međunarodnoj javnosti upozoravajući da bi uskoro moglo doći i do službene sudske rehabilitacije vođe kvislinškog četničkog pokreta Dragoljuba Draže Mihailovića, koji je zbog suradnje s njemačkim i talijanskim okupatorima u Drugom svjetskom ratu, osuđen na smrt i strijeljan u srpnju 1946. godine.
U prodemokratskim nevladinim organizacijama u Srbiji upozoravaju da se “već više od 20 godina u Srbiji provodi zvanična moralna i politička rehabilitacija kvislinškog četničkog pokreta”, a da će sudska rehabilitacija biti “završni čin” tog procesa. Inače, postupak rehabilitacije Mihailovića vodi se pred Višim sudom u Beogradu.
Demokratske snage mole veleposlanstva prijateljskih zemalja da o rehabilitaciji Mihailovića u Srbiji upoznaju svoje vlade i javnost.
Pismo je potpisalo 17 nevladinih organizacija među kojima su Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji, Komitet pravnika za ljudska prava, Centar za kulturnu dekontaminaciju, Savez antifašista Vojvodine, Žene u crnom, Grupa “Spomenik”, Fond “Biljana Kovačević Vučo” i drugi.
Ugledna historičarka i, prema mnogima, politički guru demokratske Srbije Latinka Perović kaže u ekskluzivnom razgovoru za agenciju Anadolija da iza rehabilitacije Mihailovića stoji država Srbija.
“To je proces koji se u Srbiji odvija na jedan način već od polovine 80-tih godina. Sve što sam do sada pročitala ne govori ni o kakvom kredibilitetu pravne države. To je jednostavno jedna historijska revizija koja se vrši iz historijskih i političkih razloga, produbljuje te sukobe u srpskom društvu i ništa ne rješava. Ovo traje još iz vremena bivše vlasti. Jer, prvi Zakon o rehabilitaciji je donesen 2006. godine, pa je korigiran 2008. godine. Te se odluke donose pred sudovima. Dakle, država stoji iza te politike. A iza te politike stoji i taj koncept države. Ne vidim zašto bi se ona inače toliko angažirala”, kaže Latinka Perović.
Upozorila je da će rehabilitacija Mihailovića imati ozbiljne posljedice.
“Sigurno će biti posljedica po regiju, jer sa tom politikom vi nemate otvorena vrata ni prema jednoj zemlji u regiji. S tim ne možete ići u Hrvatsku, s tim ne možete ići u Bosnu… To vas smješta negdje na vrelo arhaičnu historijsku marginu koja je, zaista, u suprotnosti s vremenom. To nema veze ni sa naukom, ni sa nekim trendom oporavka regije i njegove integracije. To je naprosto jedna politika koja je dio mentaliteta i srpskog nacionalizma. Ona traje ne mareći za pravne i historijske činjenice”, kazala je za Anadoliju Latinka Perović.
Predsjednica Helsinškog odbora za ljudska prava u Srbiji Sonja Biserko podsjeća da je politički program četničkog pokreta bio stvaranje etnički homogene države srpskog naroda – Velike Srbije i eliminacija “nelojalnih” nacionalnih manjina i naroda. Ona za agenciju Anadolija kaže da rehabilitacija Mihailovića predstavlja najobičniju manipulaciju i da se na ovaj način Srbija dodatno distancira od balkanskog regije.
“Sudska rehabilitacija se uvelike priprema. Zato smo i reagirali sada, jer želimo skrenuti pažnju i svijetu i regiji što se ovdje događva. Mihailović nije samo problem Srbije već cijele regije s obzirom na zločine koji su počinjeni tijekom Drugog svjetskog rata. Za samu Srbiju to je pogubno, jer je u toku revizija historije koja Srbiju zapravo vraća na jedan obrazac iz kojeg je izašla 1945. godine. Ne želimo da se samo diskreditira sam pokušaj rehabilitacije, već i ukazati na suštinu koja stoji iza same rehabilitacije”, ističe Biserko.
Na pitanje što je suština tolikih inzistiranja da se rehabilitira Mihailović, i to baš sada, Biserko dodaje: “Svi ratovi koji su 90-tih vođeni u ovoj regiji, vođeni su u skladu s tom ideologijom. Ovdje nije napravljen prekid s politikom Slobodana Miloševića, niti se dogodilo distanciranje od te politike. Pojavljivanje Mihailovića u sadašnjem kontekstu je na neki način normalno. Začuđuje to da nema reakcije. Reagiraju brojni pojedinci, ali medijska slika je takva da nema prostora za raspravu o tome. Dominira linija koja ukazuje da su četnici bili antifašistički pokret. U tome sudjeluje cijela elita u Srbiji, nažalost.”
Ističe da se rehabilitacijom Mihailovića ne želi samo legitimizirati on kao historijska ličnost, već i ciljevi velikosrpske politike, odnosno četničkog pokreta.
“Ti ciljevi su se tijekom 90-tih posebno ostvarivali u Bosni i Hercegovini. Samo postojanje Republike Srpske govori o tim ciljevima. Ovo je situacija koja može izazvati i erupcije na Sandžaku i drugim mjestima gdje je bio četničkih zločina”, govori Biserko.
Prema njenim riječima, rehabilitacija Mihailovića se ne treba vezati za novu vlast u Srbiji, iako je jasno da su oni “na toj liniji”.
